Osobowość narcystyczna to zaburzenie, które objawia się chęcią kontroli, brakiem empatii i poszanowania granic innych osób. Jak rozpoznać osobę o rysie narcystycznym? Sprawdźmy!
Skąd bierze się narcystyczne zaburzenie osobowości (ang. narcissistic personality disorder, NPD)? Sam termin pochodzi od Narcyza – postaci znanej z mitologii greckiej. Niestety do dziś naukowcom nie udało się jednoznacznie ustalić przyczyn narcyzmu. Na rozwój tego problemu bez wątpienia mają wpływ obciążenia genetyczne, różne czynniki środowiskowe, proces wychowawczy. Rozwojowi narcyzmu mogą sprzyjać całkowicie odmienne od siebie zachowania rodziców, które zaliczyć można do dwóch biegunów. Zaburzenie to częściej występuje u osób, którym bliscy nie okazywali w dzieciństwie czułości i wystarczającej uwagi. Jak rozpoznać narcyza?
Ludzie o osobowości narcystycznej nie są z natury empatyczni. Nie szanują granic innych, lubią wchodzić w rolę ofiary, byle tylko osiągnąć cel. Bardzo łatwo ich urazić, źle znoszą jakąkolwiek krytykę. Potrafią być niezwykle czarujący i charyzmatyczni. Mają przekonanie o własnej wyższości nad innymi, są w 100% skoncentrowani na sobie i swoich potrzebach. Narcyzi bardzo lubią kontrolować otoczenie, co bywa przytłaczające dla najbliższych. Osoby z tym zaburzeniem oczekują nieustannego bycia w centrum uwagi i są zazdrosne o wszystko, co prowadzi do wielu destrukcyjnych zachowań.
Osoby z osobowością narcystyczną często są wybuchowe, mają problemy z agresją słowną i fizyczną. Relacje z nimi są trudne, burzliwe, wyczerpujące emocjonalnie. Oczekują od partnera ciągłych pochwał i doceniania. Typowy narcyz to świetny manipulator i tak naprawdę nie jest w stanie obdarzyć szczerym uczuciem nikogo, poza sobą. Niestety osoby z tym zaburzeniem osobowości często poniżają i krytykują swoich partnerów, co obniża ich poczucie własnej wartości.
Osobowość narcystyczna może mieć ogromny wpływ na wszystkich członków rodziny, którzy często usprawiedliwiają różne zachowania narcyza. Bywa, że rodzic z tym zaburzeniem faworyzuje jedno dziecko, rozpieszcza je, a ignoruje pozostałe pociechy (role te mogą się zmieniać w zależności od okoliczności). Może być to źródłem wielu konfliktów w rodzinie. Najmłodsi wychowani w takim dysfunkcyjnym środowisku, sami mogą wyrosnąć na narcyzów lub być w dorosłości bardzo podatni na nadużycia ze strony osób z osobowością narcystyczną.
Pracownicy z osobowością narcystyczną szukają nieustannego poklasku kosztem innych. Są w stanie przypisywać sobie zasługi pozostałych członków zespołu, manipulować współpracownikami, wkupić się w łaski managerów i dyrektorów. Narcyzi często posuwają się do kłamstwa, dążą do wysokiego statusu społecznego za wszelką cenę. Potrafią tak przedstawić każdą sytuację, aby zawsze wyjść z niej obronną ręką – wypaść w korzystnym świetle przed przełożonymi.
Bardzo często ludzie z narcystycznym zaburzeniem osobowości nie widzą w sobie problemu i wręcz uważają, że nie wymagają żadnego leczenia, co oczywiście nie jest prawdą. Ważne jest więc wsparcie i zrozumienie ze strony bliskich, czasem potrzeba wielu prób zachęty narcyza do sięgnięcia po pomoc. Podstawą leczenia osobowości narcystycznej jest psychoterapia. Najlepsze efekty daje psychoterapia psychodynamiczna i terapia poznawczo-behawioralna. Pozytywne skutki może przynieść również terapia rodzin oraz terapia grupowa. W razie współistnienia innych zaburzeń psychicznych np. depresji, stanów lękowych, wdraża się również farmakoterapię. Sposób leczenia zawsze dobierany jest indywidualnie.
